Габитова З.Г. » 12 фев 2016, 03:57
3-4 - се дәрестәр
Телмәр үҫтереү. Р.Нурмөхәмәтов “Эштән һуң”
картинаһы буйынса инша яҙыу
Маҡсат: 1. Картина йөкмәткеһе менән танышыу.
2. Һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү.
3. Грамматика буйынса үтелгәндәрҙе системалаштырыу.
Уҡыусыларҙың эшмәкәрлегенең эш төрҙәре.
“Яҙғы эштәр” темаһы буйынса һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү. Р.Нурмөхәмәтовтың ижады менән танышыу. Картинаны аңларға, уның йөкмәткеһен һөйләргә өйрәнеү. Картина буйынса уҡыусыларҙың үҙ фекерҙәрен әйтеүе. Картина тыуҙырған уй-хистәр, тәьҫораттар менән уртаҡлашыу. Уҡыусыларҙың үҙ хатаһын анализлау һәм төҙәтеү өҫтөндә эшләү.
Грамматика буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
Дәрес барышы
I. Артикуляцион күнегеүҙәр.
10-сы күнегеүҙәге К.Кинйәбулатованың шиғыры экранда сыға.
II. Өй эшен тикшереү:
1) Шиғырҙы тасуири уҡыу.
2) Уҡыусылар бер-береһен баһалай.
III. Белемде актуалләштереү.
1. Экранда сәскә һүрәте. Уҡыусыларға сәскәнең ниндәй булыуын әйтәләр.
2. Уҡытыусы:
- эйе, сәскә бик матур булыуын әйттегеҙ, ә был ниндәй сәскә?
- Дөрөҫ. Умырзая сәскәһе? Умырзая сәскәһе ниндәй сәскә?
- Яҙҙың беренсе сәскәһе.
3. Әйтелгәндәрҙе йомғаҡлап, яңы темаға күсеү.
IV. Яңы тема.
1. По Н.Надеждиной “Первый цветок весны” тексының йөкмәткеһен үҙләштереү һәм текстың төп фекерен билдәләү:
1) Һүҙлек эше;
2) Тексты рус телендә уҡып сығыу, уҡыусылар үҙ аллы уҡый;
3) Төркөмдә эш: абзацлап, мәғәнәһе буйынса тәржемә итеү;
4) Текстың йөкмәткеһен башҡорт телендә һөйләү;
5) Һорауҙарға яуап биреү;
6) Төп фекерҙе билдәләү;
7) Бер уҡыусының йомғаҡлау һүҙе.
2. 14-се күнегеү. Һүрәттә буйынса эшләү (Р.Нурмөхәмәтовтың “Эштән һуң” картинаһы менән эшләүгә әҙерлек).
3. 136-сы биттәге актив үҙләштереү өсөн тәҡдим ителгән һүҙҙәр менән эшләү.
4. 15-се күнегеү. Ә.Әсәҙуллина “Өмәлә” шиғырының йөкмәткеһен үҙләштереү:
1) Авторҙың ҡыҫҡаса биографияһы менән танышыу:
Әлфиә Нәжип ҡыҙы Әсәҙуллина Ауырғазы районының Үтәймулла ауылында тыуа. Урта мәктәпте тамамлағас, 1982 йылда Башҡорт дәүләт униеврситетының филология факультетына ситтән тороп уҡырға инә. Бер үк ваҡытта Башҡортостан “Китап” нәшриәтендә корректор булып эш башлай. 1992 йылдан балалар әҙәбиәте мөхәррире.
Башланғыс кластарҙа уҡығанда шиғырҙар яҙа башлай. Республика газета-журналдарында, район газеты редакцияһында “йәш көстәр” альманахтарын баҫтыра. “Шарлама” китабында, “Сайҡала сауҡалар” шиғри йыйынтығы, балалар өсөн “Күбәләк күлдәк ҡотлата” исемле китаптары донъя күрҙе.
2) Шиғырҙы тасуири уҡыу күнекмәлре;
3) Һорауҙарға яуаптар.
5. Уҡытыусының йомғаҡлау һүҙе:
6. –Эйе, халыҡта өмәләр элек-электән үткәрелеп килгән бик матур йолаларҙың береһе. Халыҡ юҡҡа ғына “Күмәкләгән – яу ҡайтарған” әйтем йөрөмәй бит. Бик күп эштәрҙе бергәләп, яҡшы, матур, тиҙ генә эшләп ҡуйып була.
Беҙ һеҙҙең менән танышҡан шиғырҙа өмә мәктәп баҡсаһында үтә. Беҙ һәр беребеҙ үҙ ғаиләбеҙҙе, үҙ баҡсаларыбыҙҙа ла бергәләшеп өмә үткәрә алабыҙ, ғаилә ағзалары бергәләшеп эшләп күп эштәрҙе башҡара алабыҙ. Шундай баҡса эштәренең береһе менән беҙ, һеҙҙең менән Р.Нурмөхәмәтовтың “Эштән һуң” картинаһында күрәбеҙ.
V. Р.Нурмөхәмәтовтың “Эштән һуң” картинаһы буйынса инша яҙыу:
1. Авторҙың ҡыҫҡаса биографияһы менән танышыу:
Р.Нурмөхәмәтов бәләкәй саҡтан уҡ һүрәт төшөрөргә ярата. Атаһы ла, ағаһы лабыл эш менән мауығыр булған. Рәссам һөнәренә тәүге аҙымды Өфө ҡалаһы Пионерҙар йортоноң балалар художество мәктәбендә яһай. Унан һуң 1940 йылда Өфө театр художество училищеһына уҡырға инә. Училищены тамамалағас, 1950 йылдан Мәскәү ҡалаһының Суриков исемендәге художество институтында уҡый. Уҡыған йылдарында уҡ ул рус рәссамдары М.В. Нестеров, И.И. Левитан, И.Е. Репин, В.М. Васнецов, И.И, Шишкин ижадтарын ныҡлап өйрәнә һәм әкренләп сәнғәттә үҙ темаһын таба. Был тема – Башҡортостан һәм уның эшһөйәр кешеләре. Р.Нурмөхәмәтовты күберәк нефтселәр тормошо ҡыҙыҡһындыра. Беҙ уларҙа нефтселәрҙең, колхозсыларҙың, тимер юлсыларҙың образдарын күрәбеҙ. Рәссамды тыуған яҡ темаһы ла ҡыҙыҡһындыра. Рәссам портрет өлкәһендә лә актив эшләй. Уның пейзаждары яҡтылыҡ, шатлыҡ, беҙ йәшәгән донъяға сикһеҙ һөйөү, һоҡланыу менән билдәләнә.
2) Инша яҙыу алдынан һүҙлек эше (дәреслектә белешмә һүҙҙәр тәҡдим ителә);
3) тәҡдим ителгән һүҙҙәргә әсәй, атай, ҡыҙ, малай эш-хәрәктте белдергән һүҙҙәр өҫтәп яҙырға;
4) түбәндәге һүҙҙәргә сифаттар табырға: өй, алмағас, түтәл, ер, күлдәк, яулыҡ;
5) тәржемә өсөн һүҙҙәр тәҡдим итергә була;
6) әсәйҙе һүрәтләү;
7) атайҙы һүрәтләү;
8) ҡыҙҙы, малайҙы һүрәтләү;
9) тирә-яҡты, һауа торошон һүрәтләү (уҡытыусы ҡарамаҫында);
10) картинаны һүрәтләүҙә ниндәй төҫ өҫтөнлөк иткән?
11) картиналағы геройҙарының кәйефтәре нисек?
2. Дәреслектәге һорауҙарға яуап биреү.
3. План төҙөп, уны дәфтәргә һәм таҡтаға яҙыу.
1.Яҙҙың бер көнө.
2. Ғаиләнең баҡса эштәре.
3. Яҙғы баҡсалағы күренеш.
4. Эштән һуң.
4. План буйынса һөйләү барышында яуаптарҙы тулыландырыу, өҫтәлмәләр индереү мөһим.
5. Эште башҡарыу, башта ҡараламаға яҙыла, ә һуңынан дәфтәргә күсереп яҙыу ойошторола.
6. Тапшырылған иншалар уҡытыусы тарафынан ентекләп тикшерелә һәм баһалар киләһе дәрестәрҙә үе уҡыусыларға еткерелеп, эштәргә ентекле анализ яһала.