Методическая копилка

[Габитова З.Г.]

Рус мәктәптәре өсөн башҡорт (дәүләт) теленән
олимпиада һорауҙары (9 класс)
1. Мәғәнәләре буйынса ҡушма һүҙҙәр табып яҙығыҙ.
1) Алма бирә торған ағас. …
2) Күлдә йәшәүсе аҡ төҫтәге күсмә ҡош. ….
3) Өҫтәлгә япма. ….
2. Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәргә берәр миҫал яҙығыҙ.
3. Төшөп ҡалған һүҙҙәрҙе өҫтәп яҙығыҙ.
1) Эш оҫтанан …
2) Күл тамсынан …
3) Аҙ һөйлә, күп …
4. Йылға, күлдәр ниндәй районда урынлашҡан? Уҡ менән күрһәтегеҙ.
Асылыкүл Дәүләкән
Кандракүл Мәләүез
Эйек Туймазы
Йүрәҙән Күгәрсен
Нөгөш Салауат
Һаҡмар Баймаҡ
5. Буш шаҡмаҡтарға тейешле хәрефтәрҙе яҙығыҙ.
б ы л
б й к
ҡ ы ҡ
т е н
л ғ а
м у л
6. Үҙегеҙҙең дуҫығыҙ тураһында 5 һөйләм яҙығыҙ.
7. “Уҡытыусыма” шиғырының авторы кем?
8. Һөйләмдәргә һорауҙар уйлап яҙығыҙ.
1) Мин Башҡортостан Республикаһында йәшәйем.
2) Башҡортостандағы иң ҙур күл – Асылыкүл.
3) Ул Дәүләкән районында урынлашҡан.

[Габитова З.Г.]

Рус мәктәптәре өсөн башҡорт (дәүләт) теленән
олимпиада һорауҙары (8 класс)
1. Тейешле сифаттар өҫтәп яҙығыҙ.
Аҡбур аҡ, ә күмер …
Лимон әсе, ә бал …
Йәй көнө көндәр ҡоро, ә көҙ көнө …
Тейен бәләкәй, ә айыу …

2. Тән ағзаларының атамаларын яҙығыҙ.
3. Исемдәргә ялғау ҡушылғанда хата ебәрелгән һүҙҙәрҙең аҫтына һыҙығыҙ.
1) Йодоҙҙар, болоттар, уйынсыҡлар, баҡсалар;
2) Клоундар, тауҙар, ҡуянлар, уттар.
4. Башҡортостан Республикаһындағы 5 йылға исемен яҙығыҙ.
5. Башҡортостан Республикаһының флагы ниндәй төҫтәрҙә һәм төҫтәр ниндәй тәртиптә (последовательности) урынлашҡан?
6. Мостай Кәрим ҡайҙа һәм ҡасан тыуған? Уның ике әҫәренең атамаһын яҙығыҙ.
7. Нығынған һүҙбәйләнештәрҙең аңлатмаһын яҙығыҙ.
Бүрәнә аша бүре күреү –
Кәкре ҡайынға терәтеү –
Башы күккә тейеү -
8. Яттан белгән шиғырыңдың бер куплетын һәм авторын яҙ.

[Габитова З.Г.]

2015/2016 уҡыу йылында башҡорт (дәүләт) теленән
район кимәлендә уҙғарылған олимпиада өсөн һорауҙар

Рус мәктәптәре өсөн башҡорт (дәүләт) теленән
олимпиада һорауҙары (7 класс)


1. Тәҡдим ителгән һүҙҙәргә антонимдар уйлап яҙығыҙ.
Ҙур - килә -
Бейек – йүгерә -
Оҙон – юғары -
Эҫе - ҡаты -

2. Бирелгән исемдәргә тура килгән ҡылымдар өҫтәп яҙығыҙ.
Ел
Үлән
Балыҡ
Машина
Һарыҡ
Эт
3. “Ҡыш” темаһы буйынса ике һөйләм уйлап яҙығыҙ.
4. Диалогты дауам итегеҙ.
- Марат, бөгөн дәрестән һуң нимә эшләйһең?
- …
- …
- …
5. Һөйләмдәргә һорауҙар уйлап яҙ.
1) Мин Башҡортостан Республикаһында йәшәйем.

2) Беҙҙең ауыл Нөгөш йылғаһы буйында урынлашҡан.

3) Айрат 7-се класта уҡый.
8. Уҡтар ярҙамында шағирҙарҙың әҫәрҙәрен күрһәтегеҙ.
М.Кәрим “Башҡорт теле”
З.Биишева “Көҙҙәр еткәс”
К.Кинйәбулатова “Уҡытыусыма”
9. Ҡош исемдәрен тәржемә итегеҙ.
Ҡарға –
Күгәрсен –
Һандуғас –
Кәкүк -

[Габитова З.Г.]

2015/2016 уҡыу йылында башҡорт теле һәм әҙәбиәтенән
район кимәлендә уҙғарылған олимпиада өсөн һорауҙар
11 – Б -2015
1. Һүҙҙең тамырына яһаусы ялғауҙар ҡушылыу, бер нисә тамырҙың бер ҡушма һүҙгә ойошоуы нигеҙендә яңы һүҙҙәр барлыҡҡа килеү ысулы … тип атала.
2. Саманан тыш көсөлө итеп һүрәтләү нисек атала? Ундай һүрәтләү ниндәй жанр әҫәрҙәрҙә йыш осрай? Миҫалдар килтерегеҙ.
3. Түбәндәге ҡылымдарҙан ҡайтым йүнәлеше формаларын яһағыҙ: ҡысҡыр, күр, ал, йыу, һөйлә.
4. Саҡырылды һүҙенә морфологик анализ яһағыҙ.
5. Һөйләмдең төрөн билдәләгеҙ, синтаксик анализ яһағыҙ:Ҡарҙар иреп, ерҙәр кипкәс кенә, тынып ҡала ярһыу йылғалар.
6. Башҡортостандың Ҡырмыҫҡалы районы Үтәгән ауылында тыуған Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһының исемен атағыҙ.
7. Зәйнәп Биишеваның трилогияһы нисек атала? Ул ниндәй романдарҙан тора? Исемдәрен яҙып сығығыҙ.
8. М.Кәримдең халыҡ-ара тематиканы яҡтыртыусы шиғри циклдарын һанап сығығыҙ.
9. Түбәндә бирелгән өҙөк кемдең ҡайһы әҫәренән алынған?
Башҡортостан,
Һине аңлау өсөн
Далаларың кеүек киң күңелле,
Йылғаларың кеүек моң-һағышлы,
Урмандарың кеүек мең балҡышлы,
Ҡаяларың кеүек бейек, серле
Булыу кәрәк,
Ерем – Башҡортостан!
10. Назар Нәжмиҙең “Йыр тураһында баллада” әҫәре кемгә бағышланған?

[Габитова З.Г.]

2015/2016 уҡыу йылында башҡорт теле һәм әҙәбиәтенән
район кимәлендә уҙғарылған олимпиада өсөн һорауҙар
10 – Б - 2015
1. Әҙәби телдең билдәләрен һанап сығығыҙ.
2. Әгәр һуҙынҡы өн һүҙ башындағы ике тартынҡы өндөң араһына ҡуйылһа, был күренеш … тип атала. Мәҫәлән, …
3. Метонимия күренешенә миҫалдар килтерегеҙ.
4. Һандуғастың йыры бик моңло. Һөйләмдә билдәләнгән һүҙ ниндәй һөйләм киҫәге булып килгән? Уға морфологик анализ яһағыҙ.
5. Был турала һүҙ булғаны юҡ, ләкин әсә һиҙенә: егет күңеле елкенә, ҡайҙалыр сит яҡтарға ынтыла һөйләмендәге тыныш билдәләренең ҡуйылышын аңлатығыҙ, синтаксик анализ яһағыҙ.
6. Д.Юлтыйҙың “Һуҡа бабай, ситкә кит, трактор килә” шиғырының идея-тематикаһы нимәнән ғибәрәт?
7. Түбәндәге өҙөк кемдең ниндәй әҫәренән алынған?
Аңғыра айыуҙан Уралдағы ҡурҡҡандай,
Эй, туғандар, наҙанлыҡтан ҡурҡыу кәрәк.
8. Автор теле менән персонаждар теленә билдәләмә бирегеҙ.
9. З.Вәлидиҙең “Хәтирәләр” китабында ниндәй әҙиптәр тураһында фекерҙәр әйтелә? Ҡыҫҡаса яҙығыҙ.
10. Үткән быуаттың 20-се йылдарында башҡорт драматургияһында музыкаль комедия жанрына нигеҙ һалына. Уның тыуыуы кемдең ниндәй әҫәре менән бәйле?

[Габитова З.Г.]

2015/2016 уҡыу йылында башҡорт теле һәм әҙәбиәтенән
район кимәлендә уҙғарылған олимпиада өсөн һорауҙар
9 – Б – 2015
1. Тәҙрә төбөн гөлдәр биҙәй. Мәктәпте тамамлағас, Гөлдәр БДУ-ға уҡырға инде. Аҫтына һыҙылған һүҙҙәр нисек атала? Улар тураһында нимәләр яҙа алаһығыҙ?
2. Тәҡдим ителгән текст ниндәй стилгә ҡарай:
Рельеф – ер өҫтө формаларының төрлө һыҙатланышы, күләме, сығышы, йәше һәм үҫеше буйынса йыйылмаһы. Ул йыйылма ерҙең ҡалҡыулыҡтарынан һәм уяларынан барлыҡҡа килә. Ул тауҙар системаһынан, тигеҙлектәрҙән, океандарҙағы түбәнлектәрҙән, һырттарҙан, тау араларындағы уяҙҙарҙан, ҡырлаларҙан, уйпаттарҙан, ҡалҡыулыҡтарҙан, йырындарҙан һәм үҙәндәрҙән тора.

3. Күңелдәргә ап-аҡ нур тулһын тип,
Кешеләрем, һеҙгә өндәшәм (Й.Солтанов.) – шиғыр юлдарынан алмашты табып, уға морфологик анализ яһағыҙ.
4. Эйәртеүле ҡушма һөйләмдәге эйәрсән һөйләм төрөн билдәләгеҙ: Үҙэшмәкәрлек халыҡ ижадын үҫтереүҙә төп таяныс булһын тип, тырышып, илһамланып эшләү – дөрөҫ йүнәлеш.
5. [ ( ) ] схемаһына яршалы һөйләм төҙөгөҙ.
6. Түбәндәге шиғри өҙөктән сағыштырыу һәм метафораға миҫалдар табып яҙығыҙ.
Гәүһәр шикелле таштары,
Тупрағы алтын ғына.
Тауҙары, еңгән батырҙай,
Маһайып баҫып тора.
7. “Кеше күңелендәге моңдо көйгә һалыр өсөн бер ҡыллы уйын ҡоралы” – думбыра уйлап табыусы геройҙың исемен, ҡайһы әҫәрҙән икәнлеген әйтегеҙ.

8. Түбәндәге дүрт юллыҡ ҡайһы әҫәрҙән алынған?
Донъяла мәңге ҡалыр эш –
Донъяны матур төҙөгән,
Бағты мәңге биҙәгән –
Ул да булһа яҡшылыҡ.
9. Әҫәрҙәрҙең жанрын билдәләгеҙ:
“Ҡытай-город” –
“Иҙеүкәй менән Мораҙым” –
“Ҡыңғырау” –
“Ҡаһым түрә” –
10. Башҡортостан Республикаһында әҙәбиәт өлкәһендәге уңыштар өсөн ниндәй премиялар булдырылған?

[Габитова З.Г.]

2015/2016 уҡыу йылында башҡорт теле һәм әҙәбиәтенән
район кимәлендә уҙғарылған олимпиада өсөн һорауҙар
8 – Б – 2015
1. Ҡоштар һүҙенә фонетик анализ яһағыҙ.
2. Өйкөмөн, ваҡытындағы һүҙҙәрендә ниндәй ялғауҙар бар?
3. Фразеологик берәмектәрҙең мәғәнәләрен аңлатығыҙ: балтаһы һыуға төшөү, эт һуғарыу, теле телгә йоҡмай, кәкре ҡайынға терәтеү, туҙға яҙмағанды һөйләү.
4. Хәбәр һөйкәлешенең ниндәй замандары бар? Миҫалдар килтерегеҙ.
5. Түбәндәге һөйләмдә ниндәй хаталар ебәрелгән: Тырышыуыма ҡарамаҫтан мәсъәләне сисә алманым. Хаталарҙы төҙәтегеҙ, һөйләмгә синтаксик анализ яһағыҙ.
6. Геройҙарының береһе Ҡонҡас сәсән булған күренекле әҫәрҙе, уның авторын атағыҙ.
7. Легенда менән риүәйәттең оҡшаш һәм айырмалы яҡтарын яҙығыҙ.
8. М.Кәримдең ниндәй драма әҫәрҙәрен беләһегеҙ?
9. “Зәңгәр күлдәкле башҡорт ҡыҙы”, “Башҡорт өйөнөң күтәрмәһе” картиналарының авторын яҙығыҙ.
10. Р.Ниғмәтиҙең “Йәмле Ағиҙел буйҙары” поэмаһында башҡорт халыҡ ижадының ниндәй жанрҙары файҙаланылған?

[Габитова З.Г.]

2015/2016 уҡыу йылында башҡорт теле һәм әҙәбиәтенән
район кимәлендә уҙғарылған олимпиада өсөн һорауҙар

7 – Б - 2015
1. “Хеҙмәт” һүҙенә фонетик анализ яһағыҙ.
2. Тура һәм күсмә мәғәнәле һүҙҙәр. Миҫалдар килтерегеҙ.
3. Түбәндәге һүҙҙәрҙе төбәү килештә яҙығыҙ: повесть, Октябрьский, февраль, грипп, нефть.
4. Һөйләмдәрҙең һәм һүҙбәйләнештәрҙең төҙөлөшөн өйрәнә торған фән … тип атала.
5. Ҡыш килде һөйләмен тарҡау һөйләмгә әйләндерегеҙ, синтаксик анализ яһағыҙ.
6. Нимә ул тарихи хикәйә?
7. Бөйөк Ватан һуғышы геройы Александр Матросов яҙмышы ниндәй әҫәрҙә тасуирланған? Авторын яҙығыҙ.
8. “Любизар” йыры ниндәй тарихи ваҡиғалар менән бәйле?
9. Кемдәр улар?
Фәрит Иҙрисов –
Муса Мортазин –
Рәшиҙә Туйсина -
10. Б.Рафиҡовтың Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһына лайыҡ булған әҫәрен атағыҙ.

[Габитова З.Г.]

Хөрмәтле туған тел уҡытыусылары! Ғинуар айында туған телдәр буйынса олимпиадалар уҙғарылды. Олимпиада һөҙөмтәләре буйынса "Башҡортостан уҡытыусы" журналы биттәрендә мәҡәләләр донъя күрәсәк. Беҙ һеҙҙең район һәм республика кимәлендә тәҡдим ителгән викторина һорауҙары буйынса фекерҙәрегеҙҙе ишетергә теләр инек. 2015/2016 уҡыу йылындағы һорауҙарҙы тәҡдим итәбеҙ.
З.М.Ғәбитова.

[gulnaraSAT]

Тема: Рәшит Назаров. “Йөрәгемде һеҙгә илтәм”.
Маҡсат: 1. Феноменаль фекер эйәһе, яңы шиғри аң асыусы шағирҙың ҡыҫҡа ғына арауыҡтағы мөғжизәле ижады менән таныштырыу; шиғри теленең бөйөклөгөн “аң менән аңлап булмай” тигән фекергә килеү; тел байлығына, юғары фекер ҡеүәһенә һоҡланыу; башҡорт милләтле ошондай гениаль шағирыбыҙ менән ғорурланыу тойғоһо тәрбиәләү.
Йыһазландырыу: Р.Назаров китаптары күргәҙмәһе;портреты, презентация.
Эпиграф:
“Рәшит Назаров – шиғриәтебеҙҙең тантанаһы ла, фажиғәһе лә…”
“Гениаль шиғри шәхес, феноменаль фекер эйәһе” (Р.Бикбаев).
Дәрес барышы:
l. Инеш өлөш.
Уҡытыусының һүҙе:
- Бөгөнгө беҙҙең дәресебеҙ бөйөк шағирыбыҙға арналған. Уның быйыл тыуыуына 70 йыл булды. Әйҙәгеҙ һүҙҙе хәҙер 7-се кластың үҙҙәренә бирәйек. Рәхим итегеҙ!
Уҡыусы:
Йыртып астым күкрәгемде,
Йолҡоп алдым йөрәгемде.
Һәм, йомарлап устарыма
Илттем уны дуҫтарыма.
Илттем уны һиңә, йәнем,
Тик күрмәнең ниңә, йәнем?
- Дуҫтар, кем яҙған был шиғырҙы? Әлбиттә, Рәшит Назаров. Рустарҙа - Пушкин, инглиздәрҙә - Шекспир, немецтәрҙә - Гете, итальяндарҙа - Данте, татарҙарҙа - Туҡай. Башҡорттарҙың - Рәшит Назаров. Ул, беҙҙең баш особоҙҙан ғына түгел, бәлки, бөтә әҙәбиәт күгенән бығаса күренмәгән балҡыш, яңы яҡтылыҡ булып тәгәрәп үтте. Уның тыуыуына 70 йыл хәҙер. Ә шиғырҙары уның 22 йәшенә тиклем генә яҙылған.

ll. Төп өлөш.
Рәшит Назаров. Тормош юлы һәм ижады.
- Рәшит Сәйетбаттал улы Назаров 1944 йылдың 1 ноябрендә Башҡортостандың Ауырғазы районы Төрөмбәт ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Ғаиләлә алты бала булған. Төрөмбәт урта мәктәбен тамамлағас колхозда эшләй. Тәүге шиғырҙарын 10-11 йәштә яҙа. Рәшит Назаровтың 15 йәшлек сағындағы шиғырын тәҡдим итәбеҙ.
1-се укыусы:
Күл
Күл тора ауыл артында
Зәңгәрләнеп, күкләнеп.
Ситендәге һай ерҙәре
Һаҙлыҡланған мүкләнеп.
Һис кем һиҙмәгән был күлдең
Донъяла булғанлығын,
Йәйен томанға төрөнеп,
Ҡыштарын туңғанлығын.
- 1965 йылда Башҡортостан китап нәшриәте йәш шағирҙың “Таңды ҡаршылау” исемле тәүге шиғырҙар йыйынтығын баҫтырып сығара. (слайд). 1970 йылда Рәшит Назаровтың “Ҡояш юлы буйлап” тигән икенсе китабы нәшер ителә. (слайд). Ике йыйынтыҡ та шиғриәттә оло күренеш, ҙур яңылыҡ итеп ҡабул ителә. Рәшит Назаровтың фекер яғынан да,йөкмәткеһе менән дә иҫтә ҡалырлыҡ әҫәрҙәре уның шиғриәткә китмәҫкә килгән шағир икәнлеген раҫлай. Ауырғазы ерендә тыуған ябай ауыл малайы әҙәбиәт күгендә яҡты йондоҙ булып атыла.(слайд).
- Шағирҙың “Йөрәгемде һеҙгә илтәм” исемле өсөнсө китабы, икенсеһенән һуң 21 йыл үткәс, 1991 йылда ғына донъя күрә. 1994 йылда “Йәшен” тип аталған яңы йыйынтығы баҫылып сыға. (слайд). Әҙәбиәтебеҙ тормошонда уларҙың һәр береһе көтөп алынған ҙур яңылыҡ, оло күренеш ине. Шағир һәр яңы йыйынтығында тағы ла тулыраҡ, тағы ла көслөрәк сағылды. Ғүмер шиғырынан өҙөк.
2-се укыусы:
Биш ғүмерле кеше кеүекмен мин,
Аҙмы ялҡын, аҙмы ут яна...
Һәр бер таңда минең йөрәгемдә
Башланмаған ғүмер уяна.
Биш булмаһын, әйҙә, берәү булһын,
Ваҡ бәхеткә тик мин табынман,
Үткән ваҡыт, минең өсөн үлеп,
Халҡым өсөн тыуыр яңынан!..(Ғүмер).
- Рәшит Назаров – тәбиғәт балаһы. Шағир, тыуған төйәгенең, иленең һоҡланғыс тәбиғәтен ҡәҙерләп яҙған шиғырҙары бик күп. Бына уларҙың береһе Илемә.
3-сө уҡыусы:
Илем! Һинең зәңгәр киңлектәрҙә
Осор инем ҡоштай талпынып,
Ҡанат осом ҡағылып үткән ерҙә
Ҡойолор ине офоҡ ватылып.
Илем! Һинең зәңгәр киңлектәрҙә
Офоҡтарҙы ватып осам мин,
Талпынам да алыҫ күкте ҡосам,
Күкрәгемә Ерҙе ҡыҫам мин.
- Ижад менән армияла хеҙмәт иткәндә лә шөғөлләнеүҙән туҡтамай. Ул 1963-1966 йылдарға тура килә. Шул йылдарҙағы шиғырын тәҡдим итәбеҙ.
4-се укыусы:
Поста*
Күктә атылып-атылып уйнай, уйнай йондоҙҙар,
Миңә һарылып һөйләй ниҙер яҙғы ел генә.
Автомат та, уйҙарымдай һағайып, тынған, —
Мин постамын, мин постамын. Туҡта! Кем килә?!
Мин постамын.
«Ҡулдарыңды!..» Мин һаҡтамын. һаҡта!
Минең менән — Халҡым, Илем, Ер.
Кемдәр үтер минең посым аша? —
Миңәме ни һуң был барыбер?!
Һаҡламайыммы ни Мәңгелекте,
Киләсәктең ғорур ишеген?!
Посым аша — бәхет, ал таң үтһен,
Кешелеге үтһен кешенең.
- Үҙенең тыуған яғын, йортон да онотмай шағир. Әсәһенә, тыуған иленә, теленә ҡарата тойғолары шиғыр юлдарында ята. (слайд).
Тыуған ерем һыуы
Йүгереп төштөм Өршәккә,
Һыуын алдым көршәккә,
Урман буйлап тын ғына
Ҡайтым киттем моң ғына.
Тирә-яҡта киң ялан
Тәрән йоҡоға талған.
Юҡ, ул да минең һымаҡ
Моңло уйҙарға ҡалған.

Туған тел
Миңәме ни һине оноторға!
Туған телем, әсә һөтөләй,
Сафлыҡ бирҙең миңә, ҡеүәт бирҙең,
Ҡуша үҫтең йөрәк итемә.
Әйҙә юлдар алыҫ алып китһен,
Мин барыбер тыуған илемдә.
Тыуған илгә булған һөйөүемде
Әйтерем тик туған телемдә!
- Шағирҙың баҫыуҙа арымай-талмай көнө буйына эшләгән кешеләргә лә арналған шиғырҙары бар. Мәҫәлән, Тракторист йыры, Бесәнсе йыры, Хөрмәт, Баҫыуҙы таң һәм башҡалар. Әйҙәгеҙ берәүһен тыңлап китәйек.
Хөрмәт.
Хеҙмәтле кеше блғанға
Хөрмәтле беҙҙең Хөрмәт,
Эштә лә ул иң егәрле,
Ялда ла һәр саҡ үрнәк.
Хас сәсрәү ялҡын инде ул!
Тире лә таммай ергә:
Сосланып бәреп сыға ла,
Боҫланып оса үргә.
Күҙе – ут, йөҙө – ҡара тут,
Ҡояшта шундай янған!
Дан хеҙмәт уның усына
Тамғаны уя һалған.
Ә Хөрмәт быға ҡәнәғәт:
- Иҫәп, - ти, - минең теүәл;
Ҡырҙа күпме кәбән ҡойһам,
Ҡулда шул тиклем һөйәл.
Мөхәббәт лирикаһына ҡағылған шиғырҙары ла күп.
Йәшен
Мөхәббәт ул — әйтерһең дә, утлы йәшен,
Һанап, һорап тормай һис бер кемдең йәшен,
Һүнмәҫ ялҡын менән ялмай ҡартын-йәшен,
«Көйҙөрөр», — тип ҡурҡһаң әгәр, ҡас һин — йәшен,
Тик аҙаҡтан ҡоя күрмә күҙең йәшен!
Мөхәббәт ул — әйтерһең дә, утлы йәшен…
- Рәшит Назаров шиғырҙар ғына яҙып ҡалмай, тәржемә менән дә шөғөлләнә. Шуларҙың береһен тәҡдим итәбеҙ.

А.С. Пушкиндан тәржемә. Ҡышҡы юл.
Тулҡынлы томандар аша
Тоноҡ ай ҡарай бына,
Ул моңһоу ҡарҙар өҫтөнә
Нур һибә моңһоу ғына.
Ҡышҡы, күңелһеҙ юл буйлап
Тройка ярһып елә,
Тик ялыҡтырғыс бер көйгә
Ҡыңғырау сыңлап килә.
Ямщиктың оҙон йырында
Ишетелә таныш тауыш.
Йә елкендергес шаян дәрт,
Йә йөрәк өҙгөс һағыш.
Ут та юҡ, һорғолт йорттар ҙа,
Ҡар ҙа ҡыр… Миңә ҡаршы
Тик берәм-һәрәм осрай
Саҡырым бағанаһы.
29.05.1963
Зимняя дорога. А.С. Пушкин
Сквозь волнистые туманы
Пробирается луна,
На печальные поляны
Льет печально свет она.
По дороге зимней, скучной
Тройка борзая бежит,
Колокольчик однозвучный
Утомительно гремит.
Что-то слышится родное
В долгих песнях ямщика:
То разгулье удалое,
То сердечная тоска...
Ни огня, ни черной хаты,
Глушь и снег... Навстречу мне
Только версты полосаты
Попадаются одне...
1826.
III. Йомғаҡлау.
- Шағир Риф Фәйзрахман улы Мифтахов Рәшит Назаров ижадын ентекләп өйрәнеүсе, тикшереүсе, уның ижади мираҫын йыйыусы тәүге әҙип. Уның тырышлығы менән Рәшит Назаровтың ике томлығы донъя күрҙе – шағир Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһына лайыҡ булды. Рәшит Назаровтың тормошон һәм ижадын өйрәнеүгә режиссер Гәүһәр Батталова, оператор Урал Ғатауллин ҙур өлөш индерҙе – улар шағир ижадына арнап «Йөрәк» исемле документаль фильм төшөрҙө. Шулай итеп, Ауырғазы ерендә тыуған талант үҙенең тыуған ерен, тыуған яғын, Башҡортостанын донъя кимәленә күтәрҙе. Йыл һайын шағирҙың тыуған ерендә «Назаров уҡыуҙары» үткәрелә. Унда йыйылыусы әҙәбиәтселәр, тәнҡитселәр шағирҙың әҫәрҙәрен уҡый һәм өйрәнә, музыкаль саралар ойоштора. Уның шиғырына көй һалынған йырҙы тыңлап үтәйек. Башҡара Вилдан Яруллин Йөрәк.